Granty i Projekty

Projekty badawcze

02489/23/FPK/NID – “Opracowanie wyników analiz ludzkich szczątków kostnych z badań prowadzonych w latach 1964-69 w Grucznie, gm. Świecie”; grant Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, program: “Dziedzictwo kulturowe priorytet Ochrona zabytków Archeologicznych”, Narodowy Instytut Dziedzictwa; jednostka kierująca: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, kierownik: dr Alicja Drozd-Lipińska; Projekt Gruczno

2017/25/B/HS3/00243 – “Umieralność mieszkańców wsi kujawskiej w latach 1815-1914 na tle zmian społeczno-gospodarczych i przemian elementów klimatu na przykładzie parafii Kowal. Próba analizy interdyscyplinarnej na podstawie źródeł historycznych i klimatologicznych/The mortality of kuyavian villagers in 1815-1914 against socio-economic transformation and change of chosen climatic elements. The case of Kowal Parish. An attempt of an interdisciplinary analysis based on historical and climate data” – grant Narodowego Centrum Nauki OPUS 13 (2018-2021); kierownik: dr Alicja Drozd-Lipińska

Umieralność wśród populacji ludzkich żyjących od XVI do XIX w., gwałtownie fluktuowała na przestrzeni lat. Dociekanie przyczyn jej wzrostu oraz opisywanie skutków, jaki niósł on dla mieszkańców, ma tak długi rodowód, jak samo zainteresowanie opracowywaniem danych metrykalnych. Wielu badaczy wskazuje, że wzrost umieralności w XIX w. był konsekwencją sumarycznego oddziaływania na populację czynników środowiskowych oraz warunków społeczno-politycznych. Na parametry biodemograficzne ludności wpływały m.in. status socjoekonomiczny (SES), stopień urbanizacji czy uprzemysłowienie terenu. W przedindustrialnych grupach ludzkich jednym z najważniejszych naturalnych kontrolerów ruchu naturalnego były jednak choroby endemiczne lub epidemiczne. Ich charakter i częstotliwość ewoluowały na przestrzeni wieków. W literaturze podkreśla się, że epidemie pojawiały się po długotrwałych okresach głodu, które wpływały na obniżenie biologicznej odporności populacji. Każdy z epizodów chorób epidemicznych powodował jednocześnie zmniejszenie liczby zawieranych małżeństw, a w konsekwencji także spadek liczby urodzeń w populacji.

Badania, jakie podjęte zostały w ramach niniejszego projektu miały prześledzić ewentualne powiązania pomiędzy liczbą zgonów a czynnikami społeczno-ekonomicznymi i politycznymi w populacji kujawskiej, zamieszkującej obszar parafii Kowal na Kujawach Wschodnich w Królestwie Polskim (lata 1815-1914). Dzięki nim możliwa stała się rekonstrukcja zmian poziomu umieralności mieszkańców wsi kujawskiej w XIX w. W pierwszych dziesięcioleciach badanego okresu modelowały ją głównie kolejne, charakteryzujące się wyraźną sezonowością, fale epidemii, których wpływ selekcyjny tracił jednak z czasem na znaczeniu. Skalę strat spowodowanych chorobami epidemicznymi potęgowały okresy niedożywienia, będące pochodną kryzysów polityczno-społecznych i zawirowań ustrojowych, ale też spowodowane po prostu niekorzystnymi warunkami klimatycznymi (m.in. suszami lub długotrwałymi, mroźnymi zimami), a osłabiona nimi populacja narażona była w dalszej perspektywie na większą podatność na choroby, zarówno o charakterze endemicznym, jak i epidemicznym.

Nagłe przemiany elementów klimatu stanowiły dodatkowo niezależny element kształtujący obraz demograficzny badanej populacji. Chodzi tu zwłaszcza o tzw. stres cieplny,  ekstremalne odchylenia od wartości średnich, trudno uchwytne w analizowanym okresie na podstawie zachowanych danych, w tym fale upału, określane w literaturze anglojęzycznej mianem heat waves. Wpływu szeroko pojętych czynników środowiska życia na populację nie można zatem opisać prostymi zależnościami, a natężenie ich oddziaływania na umieralność zmieniało się w czasie.

Osoby, które zainteresowały się prezentowanymi powyżej wynikami prac badawczych zachęcamy do zapoznania się z podsumowującą projekt publikacją “Umieralność mieszkańców wsi kujawskiej w latach 1815-1914 na tle zmian społeczno-gospodarczych i przemian elementów klimatu na przykładzie parafii Kowal” (red. A. Drozd-Lipińska, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2021), która dostępna jest bezpłatnie pod linkiem.

2017/01/X/HS3/00312 – “Dynamika biologiczna populacji kujawskich w latach 1880 – 1889 w świetle danych zaczerpniętych z ksiąg metrykalnych”; grant NCN MINIATURA 1 (2017 – 2018); kierownik: dr Alicja Drozd-Lipińska

02747/16/FPK/NID – “Opracowanie i publikacja wyników badań archeologicznych średniowiecznego zespołu osadniczego w Starorypinie” (2016 – 2017); grant Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, program: “Dziedzictwo kulturowe priorytet Ochrona zabytków Archeologicznych”, Narodowy Instytut Dziedzictwa; jednostka kierująca: Muzeum w Rypinie, wykonawca: dr Alicja Drozd-Lipińska

00728/16/FPK/NID – “Megalityczny grobowiec kultury amfor kulistych z Kierzkowa na Pałukach. Milczący świadek kultu przodków w epoce kamienia”; grant Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, program: “Dziedzictwo kulturowe priorytet Ochrona zabytków Archeologicznych”, Narodowy Instytut Dziedzictwa; jednostka kierująca: Muzeum Archeologiczne w Biskupinie, wykonawca: dr Alicja Drozd-Lipińska

2015/19/B/HS3/02124 – “Ku początkom chrześcijaństwa na Pomorzu Wschodnim. Średniowieczny zespół osadniczy w Ostrowitem w świetle badań interdyscyplinarnych”; Wydział Filozofii i Historii, Uniwersytet Łódzki; grant NCN OPUS 10 (2015 – 2018); kierownik: dr Jerzy Sikora, wykonawca: dr Alicja Drozd-Lipińska

Alt-Wartenburg/Barczewko – das ermländische Pompeji. Ein deutsch-polnisches archäologisches Forschungsprojekt zur Untersuchung einer untergegangenen Lokationsstadt unter Anwendung moderner Untersuchung (2015-2018); jednostka kierująca: Georg-August-Universität Göttingen Seminar für Ur- und Frühgeschichte, wykonawca: dr Alicja Drozd-Lipińska

PJ/1626 Historia rodu Bojańczyków – dzieje starego browaru (2015 r.); program “Patriotyzm jutra 2015”; Muzeum Historii Polski; jednostka kierująca: Centrum Kultury Browar B, Włocławek, wykonawca: dr Alicja Drozd-Lipińska

3803/14/FPK/NID – “Odkryte na nowo. Kompleksowe opracowanie materiałów archeologicznych z neolitycznego stanowiska Kopydłowo 6, gm. Wilczyn”, Instytut Prehistorii; grant Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, program: “Dziedzictwo kulturowe priorytet Ochrona zabytków Archeologicznych”, Narodowy Instytut Dziedzictwa; jednostka kierująca: Uniwersytet Adama Mickiewicza (2015 r.); wykonawca: dr Alicja Drozd-Lipińska

Jewish Records Indexing – Poland (2013 r.); jednostka kierująca: Jewish Records Indexing – Poland i Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, wykonawca: dr Alicja Drozd-Lipińska

The Global History of Health (2007 – 2009); jednostka kierująca: Ohio State University, koordynator: dr hab. Tomasz Kozłowski, wykonawca: dr Alicja Drozd-Lipińska